Behawiorystyka kotów, ich zachowanie i reakcja na otoczenie

Komunikacja między kotami a ludźmi od zawsze była tematem zainteresowania naukowców oraz pasjonatów kotów. Mimo, że koty są popularnymi zwierzętami domowymi, ich sposoby komunikacji często pozostają tajemnicą dla wielu opiekunów. Koty, choć często postrzegane jako zwierzęta nieprzeniknione, posiadają bogaty zestaw metod komunikacji. Od subtelnych ruchów ciała po różnorodne dźwięki. Te niezwykle złożone zwierzęta mają bardzo różnorodny sposób wyrażania siebie, który wymaga zrozumienia ze strony ich opiekunów aby zaspokoić ich specyficzne potrzeby. Miauczenie, mruczenie, machanie ogonem, ruchy uszami – wszystkie te zachowania stanowią elementy kociego języka, który dla wielu może być nie lada wyzwaniem aby je zrozumieć.

Analizując różne aspekty kociej komunikacji, możemy zauważyć, że koty używają do stu różnorodnych dźwięków i gestów, aby przekazać swoje intencje. Wokalizacja naszego kota może mieć charakter przyjazny bądź ostrzegający. Zdecydowana większość wokalizacji kierowana jest do ludzi niż innych kotów. Przyczyną rozbudowanej wokalnej komunikacji może być fakt iż po wydawanych odgłosach koty zwracają na siebie uwagę człowieka co nierzadko kończy się napełnieniem kociej miseczki, bezpośrednim kontaktem po przez dotyk bądź przytulenie, otwarciem drzwi balkonowych lub rozpoczęciem zabawy co równoznaczne jest z spełnieniem kociej potrzeby. Jednym z najbardziej rozpoznawalnym dźwiękiem wydawanym przez koty jest mruczenie. Jest to odgłos, którego specyfika nie do końca jest jeszcze poznana. Można przypuszczać, że nad mruczeniem kot nie sprawuje świadomej kontroli, a jest jedynie odruchem. Kiedy kot oddycha, powietrze przepływa przez głośnię, a mięśnie w krtani zwane mięśniami głosowymi zaczynają drgać. Ta drgająca aktywność mięśni powoduje wibracje strun głosowych, co generuje charakterystyczny dźwięk mruczenia. Oczywiście, ta teoria opiera się na założeniu, że koty nie mruczą tylko w sytuacjach pozytywnych, ale także w stresowych lub bolesnych. Ponadto, istnieją badania sugerujące, że mruczenie może mieć działanie lecznicze u kotów. Częstotliwość dźwięku mruczenia (od około 20 do 140 Hz) wydaje się być w zakresie, który może wspomagać gojenie się ran i przywracanie gęstości kości. Niektóre badania sugerują również, że mruczenie może być formą samoleczenia dla kotów, pomagając im radzić sobie ze stresem, bólem lub niepokojem.

Bardzo częstym odgłosem wydawanym przez koty jest kłapanie zębami podczas obserwacji między innymi ptaków za oknem. Takie zachowanie może mieć kilka różnych interpretacji:

1. Instynkt łowiecki: Koty są naturalnymi łowcami, a kłapanie zębami może być ich reakcją na podniecenie związane z widokiem potencjalnej zdobyczy.
2. Frustracja: Kłapanie zębami może być także wyrazem frustracji, ponieważ kot nie jest w stanie dotrzeć do swojej potencjalnej zdobyczy. To jakby reakcja na niezdolność do zaspokojenia swojego naturalnego instynktu łowieckiego.
3. Ekscytacja: Kłapanie zębami może być również przejawem ogólnej ekscytacji lub napięcia. Ptaki i inne ruchome obiekty mogą wzbudzać w kotach duże zainteresowanie i podekscytowanie, co może prowadzić do tego zachowania.
4. Komunikacja: Niektórzy badacze sugerują, że kłapanie zębami może być formą komunikacji między kotami. Może to być sposób na przyciągnięcie uwagi innych kotów w pobliżu lub wyrażenie swojego stanu emocjonalnego.

Do kluczowych elementów w interpretacji nastroju, emocji i intencji kota należą również ułożenie jego ogona, uszu oraz oczu i źrenic.  Wszystkie te elementy pełnią funkcję komunikacyjną, pozwalając kotu wyrazić swoje uczucia i sygnalizować swoje zamiary w sposób subtelny, lecz wyrazisty. Zrozumienie znaczenia pokazywanych sygnałów może pomóc opiekunom kotów w lepszym komunikowaniu się ze swoim pupilem oraz w odpowiednim reagowaniu na jego potrzeby i zachowania.

Ogon:

• Ogon uniesiony wysoko i prosty: To zazwyczaj oznaka pewności siebie i dobrego nastroju. Kot czuje się pewnie i może być gotowy do interakcji lub eksploracji.
• Ogon uniesiony pionowo z lekkim zgięciem na końcu: To często oznaka zainteresowania. Kot może być zaintrygowany jakimś bodźcem w otoczeniu, na przykład innym zwierzęciem, zabawką lub czymś ruchomym.
• Ogon opuszczony, ale nie ukryty: Taki sposób trzymania ogona może sugerować relatywnie spokojne i zrelaksowane podejście kota do otoczenia. Może być również oznaką zadowolenia.
• Ogon zwinął się wokół ciała: Jest to zazwyczaj oznaka niepokoju, strachu lub nieufności. Kot może czuć się zagrożony lub przestraszony i stara się chronić swoje najbardziej wrażliwe części ciała.
• Ogon opuszczony i mocno zwinięty: Taka postawa może świadczyć o agresji lub gniewie. Kot może być w stanie gotowości do ataku lub obrony.
• Ogon trzymany nisko i mocno przy ciele: To często oznaka stresu lub niepokoju. Kot może być przerażony lub zestresowany i stara się jak najbardziej zminiaturyzować swoje ciało, aby uniknąć konfliktu.

Uszy:

Kocie uszy mogą poruszać się w sposób subtelny, szybki, ale też niezależnie od siebie. Często stanowią istotny aspekt kociej mowy ciała. Kocie uszy są kontrolowane przez ponad 20 mięśni przez co mogą być aktywne nawet podczas, gdy nasz mruczek zagłębiony jest we śnie.

• Uszy uniesione i skierowane do przodu: Taka postawa uszu zazwyczaj oznacza zainteresowanie i czujność. Kot może być zaciekawiony czymś, co się dzieje wokół niego, np. dźwiękiem czy ruchem.
• Uszy uniesione i skierowane do tyłu: Jest to oznaka odprężenia i pewności siebie. Kot może czuć się bezpiecznie i komfortowo w swoim otoczeniu.
• Uszy opuszczone na boki: Gdy uszy kota są opuszczone na boki, może to świadczyć o niepewności lub lęku. Kot może być zestresowany lub zaniepokojony obecną sytuacją.
• Uszy skierowane do tyłu i przylegające do głowy: Taka postawa uszu często towarzyszy agresji lub gotowości do obrony. Kot może być w stanie gotowości bojowej lub czuć się zagrożony.
• Uszy zwrócone do tyłu i trzęsące się: Jest to zazwyczaj oznaka irytacji lub frustracji. Kot może być zaniepokojony lub przewrażliwiony na bodźce z otoczenia.
• Uszy opuszczone i przylegające do głowy: Gdy kot opuszcza uszy i przylega nimi do głowy, może to oznaczać niechęć lub strach. Kot może czuć się zagrożony lub niepewny sytuacji.

Oczy:

Z oczu naszego kota możemy odczytać wiele istotnych informacji. Gdy źrenice ulegają rozszerzeniu kot może znajdować się w reakcji „walcz albo uciekaj”. Poprzez rozszerzenie źrenic kot jest wstanie wpuścić więcej światła i informacji otoczeniu. Im źrenice są bardziej rozszerzone tym większe prawdopodobieństwo, że kot przyjmuje obronną postawę. Z kolei w sytuacji odwrotnej gdy źrenice są bardzo wąskie, kot najpewniej jest zrelaksowany i pewny siebie oraz otoczenia. Ważne jest jednak w jaki sposób kot wykorzystuje swoje oczy do komunikacji z ludźmi oraz innymi kotami i zwierzętami. Nieustępliwe wpatrywanie się oznacza wyzwanie, a stopień skupienia kota podczas uporczywego wpatrywania się świadczy o stopniu tego „wyzwania”. Unikanie kontaktu wzrokowego przez kota jest równoznaczne z minimalizowaniem konfrontacji a co za tym idzie możliwego konfliktu. Natomiast powolne mruganie jest oznaką relaksu i rozluźnienia. Oczywiście, interpretacja zachowania kota, zawsze powinna być kontekstualna i uwzględniać inne sygnały ciała oraz sytuację, w której się znajduje. Niektóre koty mogą mieć swoje indywidualne sposoby wyrażania emocji, więc ważne jest, aby poznać swojego kota i zrozumieć jego zachowanie na podstawie jego osobowości i doświadczeń życiowych.

Pozycja ciała w komunikacji jest równie istotna co koci ogon, uszy czy oczy. W sposobie jak kot leży jesteśmy w stanie wywnioskować czy odczuwa on ból lub dyskomfort. Pozycja w której kot jest spięty, skulony i częściowo podparty na przednich łapkach, najczęściej świadczy o bólu. Jako że koty świetnie maskują i ukrywają, że coś je boli ważne jest by zwracać na takie subtelne zachowania szczególną uwagę. Przeciwieństwem pozycji bólowej jest pozycja na tak zwany „chlebek” bądź „sfinksa”. Obie te pozycje oznaczają zrelaksowanie i odprężenie. W przypadku zdenerwowania koty mogą się nastroszyć przez co optycznie wydają się większe. Mają wyprostowane łapki, nastroszony ogon i uniesioną tylną część ciała. W takim przypadku przyjmują postawę ofensywną i są gotowe do konfrontacji.

Zrozumienie kociego języka jest kluczowe dla utrzymania harmonijnej relacji z kotem. Obserwacja i interpretacja zachowań kociego komunikatu pomaga zaspokoić jego potrzeby i zminimalizować stres. Poznanie tych subtelnych sygnałów pozwala zbudować głębsze porozumienie z tymi fascynującymi stworzeniami i stworzyć warunki do udanej współpracy i wzajemnej komunikacji.

Autor: Małgorzata Andrzejak

Bibliografia:

1. Galaxy, 2019 „ Kocie mojo, czyli jak być opiekunem szczęśliwego kota”, Kraków, SQN
2. Biegańska-Hendryk, 2021,„Rozmowa z kotem”, Warszawa, Buchmann