Główną funkcją układu pokarmowego jest pobieranie, trawienie, wchłanianie pokarmu oraz usuwanie niestrawionych resztek pokarmowych. Choroby układu pokarmowego są jednymi z najczęściej występujących w codziennej praktyce lekarza weterynarii.Należą do nich:
- choroby przewodu pokarmowego –jamy ustnej, gardła, przełyku, żołądka, jelit cienkich i grubych, odbytu
- choroby gruczołów wydzielniczych –ślinianek, wątroby i trzustki.
Przyczyny chorób układu pokarmowego są bardzo zróżnicowane i wymienia się wśród nich uwarunkowania genetyczne, rasę, wiek, błędy dietetyczne, czynniki zakaźne (wirusy, bakterie, grzyby, pasożyty), czynniki toksyczne, nietolerancję pokarmową, ciała obce, nowotwory, zaburzenia metaboliczne, leki (np. niesterydowe leki przeciwzapalne, glikokortykosteroidy).Symptomy chorób poszczególnych odcinków układu pokarmowego są mało swoiste i niejednokrotnie stanowią dla lekarza prawdziwe wyzwanie. Dlatego też, tak bardzo ważne są informacje uzyskane od właściciela zwierzęcia dotyczące zaobserwowanych,niepokojących objawów takich jak:
- utrudnione lub bolesne przełykanie, ulewanie, cuchnący oddech, nadmierne ślinienie (objawy najczęściej dotyczące jamy ustnej,gardła lub przełyku).
- obecność wymiotów; zawartością wymiocin może być treść pokarmowa, ciała obce, pasożyty, krew świeża lub strawiona (przypominająca fusy od kawy i może świadczyć o nadżerkach błony śluzowej żołądka lub dwunastnicy), żółć. Wymiociny mogą miećspecyficzny, stanowiący wskazówkę diagnostyczną zapach (np. zapach kałowy może świadczyć o niedrożności jelita lub o przeroście flory bakteryjnej).
- nieprawidłowy wygląd, częstotliwość i sposób oddawania kału:obecność krwi, śluzu, ciał obcych, niestrawionych resztek pokarmowych, nietypowa barwa i konsystencja –ciemny, smolisty, jasny,gliniasty, szary, tłusty, plackowaty, taśmowaty, luźny, wodnisty, suchy, zbity.
- biegunka–dokładne informacje odnośnie wydalanego kału pomogą lekarzowi ustalić, czy biegunka pochodzi z jelita cienkiego czy grubego oraz czy biegunka jest ostra czy przewlekła.
- zaparcia–zmniejszona i utrudniona liczba wypróżnień zbitego, suchego kału. Uwaga! Uporczywe parcie na mocz szczególnie u kotów z niedrożnością dróg moczowych można pomylić z trudnościami w defekacji.
- wzdęcia i przelewanie treści w jelitach -najczęściej spowodowane błędami dietetycznymi.
- powiększenie obrysu jamy brzusznej
- apatia, otępienie, senność, objawy neurologiczne
- brak apetytu lub nadmierne łaknienie, koprofagia, spaczone łaknienie
- utrata masy ciała
- ból brzucha –zwierzę przybiera nietypowe (ulgowe) pozycje, może zgrzytać zębami, odczuwa niepokój, a nawet bywa agresywne.
- zażółcenie błon śluzowych, bladość błon śluzowych, wybroczyny.
- świąd odbytu –może być spowodowany przepełnieniem gruczołów okołoodbytowych, inwazją tasiemca, alergią pokarmową, zaparciem, chorobami zapalnymi jelit.
- wielomocz
- wzmożone pragnienie
- podwyższona temperatura
Lekarz po uzyskaniu szczegółowych informacji od właściciela zwierzęcia i przeprowadzeniu badania klinicznego decyduje, jakie badania laboratoryjne i/lub obrazowe wykonać w dalszej kolejności.
Pamiętajmy, że lepiej zapobiegać niż leczyć!
Profilaktyka chorób układu pokarmowego powinna polegać przede wszystkim na właściwym żywieniu, dostosowanym do określonego przedziału wiekowego i potrzeb metabolicznych zwierzęcia. U zwierząt starszych lub u osobników podatnych na choroby układu pokarmowego wskazane jest wykonywanie okresowych badań krwi (morfologia, biochemia), moczu, kału i/lub badań obrazowych.