Spis treści:
- Odpowiednie warunki utrzymania
- Obowiązkowe elementy klatki
- Elementy dodatkowe
- Podstawowe informacje
- Żywienie
- Witaminy, mikro- i makroelementy
- Rośliny szkodliwe
- Pielęgnacja królika
- Domek królika
- Monitoring zdrowia – kiedy należy się zgłosić do lekarza weterynarii?
- Profilaktyka
- Szczepienia
- Kastracja / Sterylizacja
- Podstawowe choroby
- Nasze placówki weterynaryjne
W ostatnim czasie króliki domowe zyskały na popularności. Ze względu na miłą aparycję, wysoką inteligencję oraz powszechną dostępność, wiele osób zdecydowało się wziąć pod opiekę jedno lub więcej z tych ciekawych stworzeń. Niestety wokół warunków utrzymania, diety oraz behawioru królików nadal krąży sporo mitów i błędnych przekonań wynikających z pierwotnego przeznaczenia królika w gospodarstwie domowym. W niniejszym artykule skupimy się na aktualnych aspektach odpowiedzialnej opieki oraz pielęgnacji, skupiając się jedynie na postrzeganiu uszaka jako pełnoprawnego członka rodziny.
Odpowiednie warunki utrzymania
Jedną z podstawowych zasad, których Właściciel królika musi się trzymać jest zapewnienie królikowi odpowiednich warunków utrzymania.
Klatka dla jednego królika powinna być możliwie jak największa, minimalne wymiary zależą od rozmiaru uszaka, natomiast nawet najmniejszy królik nie powinien być trzymany w klatce o szerokości mniejszej niż 100cm. Minimum 4h dziennie królik powinien być wypuszczany na wybieg w celu zapewnienia aktywności fizycznej oraz zapobieganiu zaburzeń behawioralnych.
Idealnym rozwiązaniem jest utrzymanie bezklatkowe, gdzie królik ma dostęp do większości powierzchni mieszkania.
Kompromisem pomiędzy powyższymi jest zagroda – odgrodzona część pokoju lub jeden cały pokój, po którym królik może się swobodnie poruszać (jednak nie zwalnia to z organizowania wybiegu)
Niezależnie na którą opcję Właściciel się zdecyduje, królicza przestrzeń musi zapewnić możliwość rozprostowania ciała, wyciągnięcia się oraz swobodnego poruszania – jest to element kluczowy dla zapewnienia dobrostanu, a pominięcie go będzie skutkować licznymi problemami zdrowotnymi.
Obowiązkowe elementy klatki:
- Poidełko ze świeżą, czystą wodą bogatą w minerały (woda przegotowana jest ich pozbawiona; warto się dowiedzieć u swojego dostawcy wody czy kranówka jest zdatna do picia lub podawać wodę butelkowaną). Zachęcam do wypróbowania podawania wody w miseczce! Choć zdarza się, że zostanie wylana, jest to sposób najbardziej zbliżony do naturalnego zaspokajania pragnienia.
- Paśnik z nieograniczonym dostępem do zielonego, pachnącego sianka. Powinien być stabilny i wykonany z materiału odpornego na gryzienie lub takiego, który może zostać zjedzony (np. drewno)
- Miska do świeżych lub/i suszonych ziół
- Bezpieczna i cicha kryjówka
Elementy dodatkowe:
- Kuweta – króliki szybko uczą się załatwiać swoje potrzeby w jedno miejsce, co ułatwia utrzymanie higieny oraz wychwycenie problemów z układem pokarmowym lub moczowym. Warto zainwestować w kuwetę przesiewową – czyli taką, w której wrażliwe stopy królika nie dotykają bezpośrednio peletu, a jedynie kraty, która go przykrywa – zapobiega rozwojowi pododermatitis, czyli zapaleniu podeszw stóp
- Kocyk/drybed/podkład higieniczny/mata łazienkowa – zapewniają miękkość podłoża. Trociny często powodują wzrost zapylenia powietrza i mogą przyczyniać się do problemów oddechowych.
W zasięgu królika nie powinny znajdować się kable, plastikowe elementy, sznurki, druty lub cokolwiek innego, co mogłoby zostać pogryzione lub/i stanowić zagrożenie dla zdrowia. Medycyna weterynaryjna widziała już przypadki wypadnięcia z balkonu lub okna – warto zabezpieczyć te miejsca w swoim domu.
PODSTAWOWE INFORMACJE
Długość życia: 6-8 lat
Masa ciała: 1-8 kg.
Króliki posiadają zęby hypselodontyczne, co oznacza, że rosną one przez całe życie.
Króliki mają aż 28 zębów: 6 zębów siecznych i 22 zęby policzkowe.
Dojrzałość płciową osiągają kolejno: samice w wieku 3-5 miesięcy, samce w wieku 4-6 miesięcy.
Króliki wydalają 2 rodzaje kału: w ciągu dnia twardy, a w nocy miękki tzw: cekotrofy. Są one zjadane przez królika w nocy wprost z odbytu. Cekotrofy są ważne dla prawidłowego funkcjonowania przewodu pokarmowego królika ponieważ zawierają jego florę oraz witaminy.
ŻYWIENIE
Pokarm wysokowłóknisty, niskokaloryczny, niskobiałkowy. Króliki to bezwzględni roślinożercy, którzy muszą jeść cały czas. Dieta powinna być zbilansowana, podstawą jest siano i warzywa, dodatkowo podajemy zioła, owoce, oraz twarde rzeczy do gryzienia, które są potrzebne do prawidłowego ścierania się zębów (gałązki drzew owocowych, kora wierzby, kartonowe czyste pudełka bez druku np. rolki po papierze toaletowym).
Woda musi być codziennie zmieniana, przegotowana lub źródlana. Nie powinno się podawać wody mineralnej szczególnie wysokozmineralizowanej. Króliki mogą pić wodę z poidełka lub z miseczki, ważne jest utrzymanie ich w czystości.
Siano jest podstawą króliczego menu, musi być dobrej jakości – niepylące, niezgniłe, niezatęchłe. Zamiast zwykłego siana można podawać sianko z dodatkiem ziół np: siano HERBAL FARM miętowe, rumiankowe, pokrzywowe. Można także podawać siano własnej uprawy: uprawa doniczkowa, ogródkowa
Zioła i warzywa można stosować zioła suszone, które możemy kupić w sklepie zoologicznym lub u lekarza weterynarii (np. HERBAL FARM, ZUZALA), zioła, które uprawiamy w doniczkach lub ogrodzie np. mięta, melisa, bazylia, rozmaryn, szałwia, tymianek.
Rośliny – mlecz, koniczyna, babka zwyczajna, krwawnik pospolity, trawa – ważne aby pamiętać, żeby nie zrywać roślin rosnących przy ruchliwych drogach, natomiast rośliny zrywane na działce, lub daleko od ruchu ulicznego są mile widziane.
Warzywa – zaleca się trzy rodzaje warzyw dziennie, aby w pełni zbilansować dietę naszego królika. Bezpieczne warzywa to: seler naciowy, cykoria, natka pietruszki, natka marchewki, koper włoski, marchew, pietruszka, sałata rzymska, brokuły, papryka, buraki czerwone, liście malin, jeżyn, winorośli, rzeżucha, kiełki.
Zieleninę podajemy w okresie wiosenno- letnio- jesiennym, zima i wczesną wiosną nie podajemy nowalijek, ani sztucznie pędzonych warzyw. Najlepiej kupować warzywa na straganach z upraw ekologicznych, a nie w supermarketach. Można także samemu posadzić rośliny w doniczce.
Owoce podajemy w niewielkiej ilości zarówno świeże jak i suszone ze względu na dużą zawartość węglowodanów. Możemy podawać jabłka, banany, gruszki, brzoskwinie, mango, melona, ananasa, maliny, truskawki, pomarańcze. Wszystkie owoce podajemy bez pestek i ogonków oczywiście dokładnie umyte.
Granulat podajemy młodym królikom od 8 tyg. do 8 miesiąca życia bez ograniczeń
powyżej 8 miesiąca życia zaczynamy ograniczać ilość granulatu do 4 łyżek na dobę
powyżej roku życia, około 2 łyżki na dobę na królika miniaturkę, przy założeniu, że dorosły królik waży około 1,6 kg.
Skład dobrego granulatu:
– włókno: minimum 15 %
– białko: 12-14%
– tłuszcz: 2,5- 3,5 %
W granulacie nie powinno być żadnych kolorowych elementów.
Polecane granulaty: CUNI DUO, EXTRA VITAL
NIE WOLNO dawać kolb, dropsów, mieszanek przemysłowych, karm dla gryzoni, mieszanek zbożowych, pestek dyni, orzechów, a jeśli już to tylko i wyłączni jako nagrodę w minimalnych ilościach.
Prawidłowe odżywanie to podstawa dobrego samopoczucia i zdrowego długiego życia każdego zwierzęcia. W przypadku królików i gryzoni pokarm pełni szczególną rolę. Poza funkcją dostarczania potrzebnych składników odżywczych jest potrzebny do ścierania zębów – ponieważ zęby gryzoni i królików rosną przez całego ich życie. Odpowiednia struktura pokarmu jest więc podstawą ich ścierania. Zęby to jednak dopiero początek – przewód pokarmowy królików i gryzoni jest bardzo wymagający – dlatego często dotykają je zaparcia, wzdęcia i biegunki.
Witaminy, mikro- i makroelementy
Jeśli królik ma zróżnicowaną dietę nie ma potrzeby podawać witamin.
Witaminy podajemy: w okresie zimowym, jeżeli dieta nie jest zróżnicowana, lub podczas choroby i rekonwalescencji.
Podajemy wyłącznie witaminy przeznaczone dla królików.
Karma powinna być jak najbardziej urozmaicana kiedy królik jest młody. Starsze króliki nie tolerują pokarmów których nie znają. Od 3 miesiąca życia wprowadzamy powoli nowe rodzaje warzyw zaczynając np. od jednego plasterka marchewki sukcesywnie zwiększając dawkę. Wprowadzamy jeden rodzaj warzyw tygodniowo bacznie obserwując uszatka. Dawka warzyw dla młodego królika – 2 łyżki stołowe na dobę, dla dorosłego osobnika (waga około 2 kg.) – 10 łyżek stołowych na dobę.
Rośliny szkodliwe
Bieluń dziędzierzawa, blekot pospolity, bluszcz ogrodowy, chaber bławatek, cis, czyściec bulwiasty, cyklamen, glicyna, kąkol, knieć błotna, konwalia, lulek czarny, sasanka, szalej jadowity, szczodrzeniec, szczwół plamisty, tojad mocny, wawrzynek wilczełyko, zawilec, ziemowit jesienny.
Pielęgnacja królika
Króliki poza szeregiem zalet charakteryzują się wyjątkowo pokaźną okrywą włosową, która wymaga odpowiedniej pielęgnacji. Codzienne czesanie pozwoli uniknąć tworzenia się kołtunów, które odcinają dostęp tlenu do skóry i prowadzą do odparzeń. Podczas codziennego wylizywania się królik może połknąć część sierści – jeżeli będzie jej sporo, istnieje ryzyko, że w żołądku zwinie się ona w twardy pilobezoar (kłębek z włosów), który może spowodować zatkanie przewodu pokarmowego i śmierć w przeciągu 24h.
Obcinanie pazurków. Regularne przycinanie pazurów zapobiega ich wyrywaniu podczas codziennych czynności. Drastycznie przerośnięte pazurki powodują dyskomfort, uniemożliwiają prawidłowe ułożenie kończyn i są poważnym zaniedbaniem. Czynność tę można wykonywać samodzielnie w domu po zaopatrzeniu się w odpowiednie obcinaczki, u groomera (część groomerów w Poznaniu oferuje usługi również króliczkom) lub u lekarza weterynarii.
Czyszczenie uszu należy wykonywać jedynie jeżeli jest do tego wskazanie od lekarza weterynarii. Jeżeli w uszach królika widoczna jest wydzielina lekarz musi ocenić jej charakter, obejrzeć kanały słuchowe, dobrać odpowiednią diagnostykę i na jej podstawie dopiero leczenie. Podając preparat na własną rękę można pogorszyć stan zdrowia.
DOMEK KRÓLIKA
Klatka musi być na tyle duża, aby królik mógł w niej swobodnie stanąć słupka i rozprostować się. W klatce musi znajdować się miejsce na toaletę, które powinno znajdować się daleko od jedzenia. Optymalna wielkość klatki powinna wynosić 1 metr kwadratowy i mieć wysokość 90 cm. Temperatura 20- 22 stopnie Celsjusza, wilgotność względna 45-65% – króliki nie lubią wilgoci. Dno klatki – plastikowa kuweta, góra z metalowych prętów łatwych do mycia !!! Na dno najlepsze są żwirki drewniane, ekologiczne np. firmy OKOPLUS lub inne niepylące żwirki, ewentualnie lignina. NIE WOLNO stosować gazet ze względu na toksyczny tusz wykorzystywany do druku. W klatce musi znajdować się ceramiczna, ciężka miseczka na pokarm, oraz miseczka lub poidełko na wodę. Królik musi być wypuszczany na co najmniej 2-3 godz. dziennie. Powinien przebywać pod nadzorem, a jeżeli nie ma takiej możliwości miejsce powinno być odpowiednio przygotowane: należy zabezpieczyć kable, schować książki i inne cenne rzeczy, które może zniszczyć, a pozostawić mu coś do zabawy: pudełko tekturowe, rolkę po papierze toaletowym lub koszyczek wiklinowy.
PROFILAKTYKA – lepiej zapobiegać niż leczyć !!!
Monitoring zdrowia – kiedy należy się zgłosić do lekarza weterynarii?
Przynajmniej raz w roku należy się pokazać u lekarza weterynarii na kontrolne badanie kliniczne (koniecznie z zajrzeniem do jamy ustnej) oraz szczepienie (w Polsce wskazane jest szczepienie na myksomatozę, pomór typu I i pomór typu II). Przy okazji warto wykonać kontrolne badanie krwi (które pokaże faktyczne funkcjonowanie narządów wewnętrznych) oraz badanie USG jamy brzusznej (które pozwoli uwidocznić budowę i ewentualne wczesne zmiany narządów).
Poza tym w ciągu roku:
- Przynajmniej 1-2x w miesiącu należy zmierzyć masę ciała. Najlepiej sprawdza się waga kuchenna oraz miska. Masa ciała powinna być względnie stała (w przypadku młodych zwierząt powinna rosnąć). Przy spadku masy ciała należy zgłosić się do lekarza weterynarii, gdyż może to oznaczać problem z przyjmowaniem pokarmu, rozwijaniem się choroby metabolicznej lub zaburzeń przewodu pokarmowego.
- Obserwacja zmian nawyków (np. królik przestał wskakiwać na kanapę, a zawsze to robił; królik załatwia się poza kuwetą; królik nie chce obgryzać patyków; królik stał się agresywny; zmiana hierarchii w stadzie, itp.)
- Obserwacja kału i moczu – wszelkie odchylenia od normy, zwłaszcza takie jak zmiana konsystencji, kształtu, koloru, częstotliwości wypróżniania, a także wydawanie dźwięków lub obecne ciała obce (np. plastik) lub pasożyty powinno się zgłosić lekarzowi weterynarii
- Obserwacja wydawanych dźwięków – czy nie pojawia się kichanie, dyszenie, charczenie, zgrzytanie zębami, burczenie w brzuchu, pisk przy poruszaniu się itd.
- Obserwacja wypływów – z oczu, z nosa, z narządów rozrodczych, z odbytu, z jamy ustnej
Profilaktyka
Profilaktyka:
- regularna korekta pazurków i kontrola zębów podczas każdej wizy
- szczepienia przeciwko myksomatozie i pomorowi królików wykonuje się co pół roku (najlepiej, jeśli pierwsze szczepienie nastąpi między lutym a marcem). Szczepienie podstawowe w wieku 4-10 tygodni, a drugie szczepienie przypominające 3-4 tygodnie później, następnie raz na pół roku.
- profilaktyczne badanie kału i odrobaczanie
Szczepienia
Króliczki szczepimy przeciwko następującym chorobom: pomór i myksomatoza.
Pomór – powyżej trzeciego miesiąca życia dwukrotnie w odstępie 3-4 tygodni, następnie doszczepiamy co roku (luty- marzec). Odporność utrzymuje się w zależności od szczepionki 9 – 12 miesięcy. W okresie zimowym jest bardzo małe prawdopodobieństwo zarażenia się naszego królika dlatego nawet szczepionkami o krótszym szczepimy raz w roku, ale wczesną wiosną.
Myksomatoza – powyżej trzeciego życia dwukrotnie w odstępie 3-4 tygodni. Następnie doszczepiamy co 6 miesięcy, gdyż tyle czasu utrzymuje się odporność poszczepienna. Niektórzy szczepią raz w roku, ale jest to możliwe w przypadku długiej zimy, zimnej wiosny i jesieni ponieważ wtedy okres kiedy są komary trwa około 6 miesięcy i właśnie na ten okres możemy zaszczepić. Ja jednak preferuję dwukrotne szczepienie w ciągu roku, gdyż pogoda w Polsce jest nieprzewidywalna, a ryzyko zachorowania jest bardzo duże. Dodatkowo koszt szczepienia w porównaniu do leczenia (o ile leczenie doprowadzi do wyzdrowienia) jest niewspółmiernie niższy.
Kastracja/ Sterylizacja
Króliki kastrujemy/ sterylizujemy zarówno ze względów leczniczych, jak i behawioralnych. Samce kastrujemy powyżej 5 miesiąca życia, gdy stają się agresywne, zaczynają znaczyć teren, obskakują nogi i gryzą domowników. Samce jeszcze miesiąc po kastracji zachowują płodność. Samice sterylizujemy najlepiej między 6 a 12 miesiącem życia po pierwszej rujce. Samiczki w czasie rujki stają się agresywne i zachowują się podobnie jak samce. Sterylizacja zapobiega ropomaciczu i innym schorzeniom macicy, oraz zmniejsza w dużym procencie występowanie guzów gruczołu mlekowego.
PODSTAWOWE CHOROBY
Myksomatoza – choroba wywoływana przez Poxvirus. Króliki zarażają się od innych chorych osobników. Wirus przenoszony jest głównie przez komary.
Objawy: obrzęki i guzki na powiekach, nosie, uszach, podbrzuszu, zewnętrznych narządach płciowych, zapalenie spojówek, wypływ z oczu, duszności
Zapobieganie: szczepienie 2 razy w roku w lutym/ marcu oraz sierpniu/ wrześniu. Pierwsze szczepienie w życiu królika jest dwukrotne w odstępie 3-4 tygodni.
Pomór królików – wirusowa krwotoczna choroba królików – choroba wywołana przez Calicivirus. Przenosi się bezpośrednio od chorych osobników, oraz pośrednio np. przez rośliny zrywane na łące
Objawy: w zależności od postaci choroby mogą być gwałtowne lub narastające powoli: silna duszność gwałtownie narastająca, pienisto-krwisty wypływ z nosa, utrata przytomności, niepokój, nieskoordynowane ruchy, porażenia
Zapobieganie: szczepienie raz w roku (marzec/ kwiecień). Pierwsze szczepienie w życiu królika jest dwukrotne w odstępie 3-4 tygodni.
Encefalitozoonoza – choroba wywoływana przez pierwotniaka Encephalitozoon cuniculi.
Objawy: są zróżnicowane- spadek apetytu, spadek masy ciała, zwiększone pragnienie, zwiększone oddawanie moczu, objawy neurologiczne: utrata równowagi, przechylenie głowy, śrubowe obroty, porażenia, zmiany w gałce ocznej.
Leczenie: jest objawowe, podaje się również leki przeciwpasożytnicze.
Kręcz szyi Kręcz szyi to stosunkowo częsty objaw chorobowy, zwłaszcza u ras karłowatych. Jego przyczyną jest z reguły inwazja pierwotniaka Encephalitozoon cuniculi , który może wywołać zapalenie mózgu. Pasożyt bytuje w mózgu i nerkach i jest wydalany z moczem. Choroba stanowi pewne zagrożenie dla ludzi.
Grzybica majczęściej występuje u młodych zwierząt i przejawia się obecnością owalnych wyłysień pokrytych szaro białymi strupami i lokalizujących się na skórze głowy, kończyn i tułowia. U starszych zwierząt objawami może być zmatowienie i przerzedzenie okrywy włosowej, nadmierne łuszczenie naskórka. Uwaga grzybica jest zaraźliwa d la człowieka.
Chejletieloza jest to choroba wywołana inwazją roztoczy objawiająca się wyłysieniami , łuszczeniem naskórka, świądem. Część zwierząt jednak, może nie wykazywać żadnych objawów i z tego względu bardzo ważna jest odpowiednia pielęgnacja sierści. Jest to choroba zaraźliwa dla człowieka.
